Zmiany skórne są powikłaniem towarzyszącym chorobom naczyń żylnych. Następstwem większości zaburzeń ze strony żylnego układu naczyniowego, poza objawami somatycznymi, są liczne dolegliwości ze strony skóry. To co jest istotne z punktu widzenia pielęgniarki to fakt, że objawy skórne możemy skutecznie zwalczać. Poniżej przedstawiam kilka przykładów:

1. Obrzęk: Niewydolność żylna powoduje zastoje krwi w żyłach, co może prowadzić do obrzęków kończyn dolnych. Skóra w obszarze obrzęku może stać się napięta, lśniąca i może wydawać się naprężona, niekiedy może pojawiać się też wysięk. Aby eliminować obrzęk stosujemy kompresjoterapię oraz elewację kończyn. Już na tym etapie warto wdrożyć pielęgnację skóry, która ma na celu jej odżywienie, poprawę elastyczności i natłuszczenie. Przydatna w pielęgnacji okaże się maść cholesterolowa lub Alantan.

2. Teleangiektazje i żyły siateczkowate: Do najwcześniejszych objawów klinicznych schorzeń naczyń żylnych należą teleangiektazje (pajączki naczyniowe). W przypadku chorób żył kończyn dolnych zmiany te lokalizują się w okolicy podudzi i stóp. Definiuje się je jako śródskórne poszerzenia podbrodawkowego splotu żylnego . Teleangiektazje mogą być także poszerzeniami tętnic czy naczyń włosowatych. Zazwyczaj przyjmują barwę od jasnoczerwonej do fioletowej i mają mniej niż 1 mm średnicy. Są to zmiany zazwyczaj o układzie symetrycznym. Charakterystyczny obraz teleangiektazji można zaobserwować w obrębie kostki przyśrodkowej, jest on zwany wieńcem rozstrzeni żylnych okołopodeszwowych (corona phlebectatica paraplantaris). Żyły siateczkowate natomiast są to powierzchowne poszerzenia naczyń żylnych małego kalibru (1–3 mm), szczególnie dobrze widoczne na bladej skórze. Charakteryzuje je niebieskie zabarwienie i kręty przebieg. Bardzo często są one zlokalizowane w obrębie skóry bocznych części podudzi oraz w dole podkolanowym. Najczęściej stanowią problem kosmetyczny, lecz niekiedy na ich podłożu może powstać owrzodzenie.

3. Zmiany barwnikowe: Najwcześniej pojawia się nadmierna pigmentacja skóry. Często można zaobserwować brązowawe lub plamiste przebarwienia skóry w okolicy kostek lub goleni. Początkowo drobne brązowe plamki mają tendencję do zlewania w jednolite obszary. Wynikają one z przewlekłego zastoju krwi i osadzania się hemoglobiny w tkankach. a również należą do jednych z najczęstszych zmian skórnych w zaburzeniach żylnych. W początkowym okresie choroby występują wybroczyny i plamy, które następnie przyjmują postać żółtobrązowych plam (dermite ocre). Podstawa tego zjawiska leży w patogenezie niewydolności żylnej, czyli w śródskórnym rozpadzie wynaczynionych erytrocytów, co powoduje odkładanie się hemosyderyny i wraz z przewlekłym procesem zapalnym pobudzenie melanogenezy.

4. Zmiany zanikowe skóry i tkanki podskórnej: W skórze następują procesy przebudowy, które doprowadzają do jej ścieńczenia z jednoczesnym rozrostem tkanki łącznej. W efekcie skóra traci swą elastyczność i zatarciu ulega granica pomiędzy skórą, a tkanką podskórną. Obszar ten staje się zwłókniały i twardy. Zanikowi ulega tkanka tłuszczowa, która jest wypierana przez tkankę łączną). Twardzinopodobne stwardnienie skóry (lipodermatosclerosis) charakteryzuje więc włóknienie skóry właściwej i tkanki podskórnej, czego obrazem jest stwardnienie. Na powierzchni tak zmienionej skóry dodatkowo pojawiają się przebarwienia. Nasilona postać lipodermatosclerozy, zwana zespołem stasis-arthritis obejmuje także powięź stawu skokowego oraz tkanki otaczające ścięgno Achillesa i może prowadzić nawet do trwałego usztywnienia stawów. Te patologie skutkują podatnością okolicy na urazy i infekcje. Jednocześnie postępują zmiany troficzne. Etap ten sprzyja procesom zapalnym skóry, powstawaniu wyprysków, odczynów alergicznych i zapaleniu naczyń limfatycznych. Całokształt tych procesów prowadzi do tworzenia się włóknistego pierścienia nad kostkami, który zaciska cały obwód goleni, a na skórze pojawiają się obszary zaniku białego ( atrophie blanche), w których doszło do zaniku naczyń krwionośnych. Obraz kliniczny tej zmiany pojawia się w obrębie kostki przyśrodkowej. Początkowo występują żywoczerwone wykwity średnicy kilku centymetrów, które następnie bledną i stają się zanikowe. Dość często w obrębie ogniska zaniku białego znajdują się drobne naczynia. Ze względu na ścieńczały naskórek na powierzchni wykwitu, następstwem zmian typu atrophie blanche jest powstanie owrzodzenia. W przebiegu zmian troficznych na powierzchni skóry może pojawić się wyprysk o pogrubiałym, brodawkującym charakterze.

5. Łuszczenie skóry: Skóra w obszarach dotkniętych niewydolnością żylną może stawać się sucha, łuszcząca z tendencją do pękania. Istotne w takim przypadku jest natłuszczanie skóry i podejmowanie działań mających na celu poprawę ogólnej kondycji skóry.

6. Zapalenie skóry (dermatitis): Przewlekłe zastoje krwi mogą prowadzić do stanu zapalnego skóry, zwłaszcza w okolicy kostek i goleni. Pojawia się wówczas wyprysk podudzi (wyprysk zastoinowy, stasis dermatitis), który jest procesem zapalnym zmienionej żylakowato skóry. Wzmożony stan zapalny klinicznie manifestuje się żywoczerwonymi zmianami rumieniowymi, znaczną suchością skóry i pęknięciami, Wykwitom chorobowym towarzyszy obrzęk kończyny oraz świąd lub pieczenie skóry. Zmiany wypryskowe pojawiają się na podudziach lub w otoczeniu owrzodzenia żylnego. Niewydolność żylna kończyn dolnych sprzyja również powstawaniu zmian charakterystycznych dla dermatozy o podłożu alergicznym. Czasem u pacjentów rozwija się jedynie obrzęk obejmujący tkankę podskórną dystalnej części łydki, wskutek czego powstaje rumień oraz wzmożone napięcie skóry. Stan taki bywa mylony z różą — schorzeniem o etiologii bakteryjnej. Dlatego też zmiany o podobnym obrazie klinicznym, występujące bez objawów dodatkowych (gorączka, podwyższone parametry stanu zapalnego), określa się mianem róża rzekoma. Całość obrazu klinicznego natomiast jest nazywana zapaleniem tkanki podskórnej (hypodermitis) na podłożu niewydolności żylnej. Schorzenie bywa też mylone z klasycznym zapaleniem tkanki podskórnej, zwanym panniculitis. Poprzez przewlekły nasilony stan zapalny towarzyszący niewydolności żylnej oraz długo utrzymujący się obrzęk na skórze rozwijają się zmiany skórne pogrubiałe, brodawkujące, którym towarzyszy hiperkeratoza.
7. Owrzodzenia żylne: Zaawansowana niewydolność żylna może prowadzić do powstania opornych na gojenie owrzodzeń żylnych. Są to głębokie ubytki skóry, zwykle pojawiające się wokół kostek lub goleni, które wynikają z niewydolności żylnej i przewlekłego zastoju krwi.

W zwalczaniu zmian skórnych pojawiających się w przebiegu chorób skóry należy skupić się na następujących aspektach:

1. Utrzymanie prawidłowej higieny kończyn dolnych- mycie w letniej wodzie, najlepiej z użyciem szarego mydła, dokładne osuszanie, natłuszczanie skóry.
2. Dokładna obserwacja kończyn w kierunku niepokojących zmian.
3. Dbałość o prawidłową masę ciała.
4. Korzystanie z aktywności fizycznej.
5. Stosowanie diety bogatej w owoce i warzywa, suplementowanie witamin A, E, C, witamin z grupy B, oraz mikroelementów- cynk.
6. Unikanie długotrwałej pozycji stojącej i siedzącej.
7. Rezygnacja z obcisłych ubrań, butów na wysokim obcasie, zakładania nogi na nogę, gorących kąpieli, kąpieli słonecznych i sauny.
8. Stosowanie elewacji kończyn w czasie odpoczynku.
9. Wdrożenie kompresjoterapii.
10. Stosowanie się do zaleceń lekarskich i pielęgniarskich.
11. Przyjmowanie leków o działaniu flebotropowym- Diosmina, Pentoksyfilina oraz niekiedy leków wspomagających, np. przeciwzakrzepowych.
12. Szybkie wdrożenie leczenia w przypadku zaobserwowania nawet małego owrzodzenia.
13. Leczenie przyczynowe- skleroterapia i zabiegi operacyjne.